İlgili Makaleler
İnsanın gıdayla biçimlenen yolculuğu, güven duygusunun ilavesiyle bambaşka bir boyuta taşındı. İnsan sağlığı için zararlı etmenler taşımayan gıdaya güvenilir gıda dendi, yasal düzenlemelerine ise gıda güvenilirliği. Peki, Yasa Düzenleyiciler, gıdaya güvenilir yerine, güvenli deyince ne değişti.
Güvenli gıda, hem güvenilir gıdayı, hem de sağlıklı beslenmeyi kapsar. Gıda güvenilirliği, gıda güvenliğinin sağlanması için asgari gereksinimdir ve gıda güvenliğinin merkezini oluşturur. Gıda güvenliği, gıdanın mevcudiyeti, gıdaya erişebilirlik, gıdadan faydalanma ve gıda istikrarının hesaba katılmasını gerektirir (Helen ve ark., 2019).
Gıdanın mevcudiyeti, gıda üretimi ve stok seviyeleri ve ticaret ağı düzeyiyle fiziksel olarak mevcut gıda kaynaklarını ifade eder. Gıda erişimi, bireyin ya da ev halkının mevcut gıdayı elde etme gücüne işaret eder ve gelir, harcama, pazar ve fiyata ilişkin politikalar gerektirir. Faydalanma, bireyler tarafından yeterli enerji ve besin maddesi alımıdır. İyi bakım ve beslenme uygulamaları, gıda hazırlama, beslenmenin çeşitliliği ve gıdanın dağılımıyla ilgilidir. Gıda istikrarı, düzenli olarak gıdaya yeterli erişim söz konusuysa vardır. Bunun için de doğal ya da insan yapımı tüm şoklar göz önünde bulundurulur.
Beslenme, sağlık ve gelişimin kritik bir kısmıdır. Daha iyi beslenme, gelişmiş bebek, çocuk ve anne sağlığı, daha güçlü bağışıklık sistemi, daha güvenilir hamilelik ve doğum, daha düşük bulaşıcı olmayan hastalık riski (diabet ve kalp damar hastalıkları gibi) ve uzun ömürle ilgilidir. Sağlıklı bir beslenme, iyi ve çok çeşitli gıdaların tüketilmesiyle gerçekleşir (WHO, 2019).
Zamanla, beslenmeyle ilgili hususların vurgulanması ve mevcut sisteme daha iyi entegre edilmesi için güvenli gıda, güvenli gıda ve beslenme olarak güncellenmiştir (CFS, 2012).
Güvenli gıda ve beslenme durumu, bütün insanlar, hijyenik çevre, yeterli sağlık, eğitim ve bakımla birlikte aktif ve sağlıklı bir yaşam için gıda tercihlerini ve besinsel ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her zaman, çeşitlilik ve besin maddesi içeriği ve güvenilirlik yönünden yeterli miktar ve kalitedeki gıdaya fiziksel, sosyal ve ekonomik erişim sağladığında var olur (CFS, 2012). Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün tanımıdır bu.
İçine güveni alan gıda sistemleri, her geçen gün daha evrensel düşünmekte ve bu kapsamda dünyanın Gıda ve Beslenme Güvenliği durumu hakkında araştırmalar yapmaktadır.
Bugün dünyada 820 milyondan fazla aç insan olduğu ve bu sayının gün geçtikçe arttığı belirlendi. Afrika’nın alt bölgeleri, Latin Amerika, Güneydoğu Asya’nın, açlık sorunun en yaygın olduğu yerler olduğu görüldü. Açlığın ötesinde dünya nüfusunun %17.2’si 1.3 milyar insanın besleyici ve yeterli gıdaya düzenli erişime sahip olmadığı kayıt altına alındı. Bu insanlar aç değiller ama yetersiz ve sağlıksız beslenme riskiyle karşı karşıyalar. Hafif ve şiddetli düzeydeki gıda güvensizliğine maruz kalan tahmini, dünya nüfusunun 26.4%’üne karşılık gelen 2 milyar insanın bulunduğu belirlendi. Hafif ve şiddetli gıda güvensizliğinin düşük ve orta gelirli ülkelerin yanında Kuzey Amerika ve Avrupa’nın 8%’ini etkilediği görüldü. Yakından incelendiğinde durumun bir cinsiyet boşluğuna işaret ettiği de farkedildi. Her kıtada kadınların erkeklerden biraz daha fazla gıda ve beslenme bakımından güvende olmadığı ortaya çıktı. (FAO, 2019)
Aşırı kilo ve obezitenin bütün yaşlardan insanları etkileyen ciddi bir toplum sağlığı sorunu haline geldiği açıklandı. Obezitenin neredeyse tüm ülkelerde artışta olduğu, dünyada 4 milyon ölüme neden olduğu ve her yaş grubundan insanın ölüm riskini arttırdığı belirlendi. Çoğu okul çağı çocuğunun yeterince meyve ya da sebze yemediği, düzenli olarak fast food ve gazlı içecek tükettiği, gün içinde fiziksel olarak aktif olmadığı görüldü. Özellikle okul çağı çocukları ve yetişkinlerdeki abartılı artışla beraber aşırı kilonun yaygınlığının bütün yaş gruplarında yükseliş gösterdiği farkedildi (FAO, 2019).
Kötü beslenmenin çeşitli formlarının, anne karnında ve erken yaşamda yetersiz beslenmenin sebep olduğu bodur fiziksel büyüme ve sonraki yaşamda daha yüksek aşırı kilo ve diyabet gibi kronik hastalık riskleriyle yaşam döngüsü boyunca ve nesiller arasında iç içe geçmiş olduğu anlaşıldı. 6 aylığın altındaki bebeklerin sadece 40%’ının anne sütüyle beslendiği, kansızlığın şimdilik doğurganlık çağındaki kadınların 33%’ünü etkilediği görüldü (FAO, 2019).
Bir kadının sosyoekonomik durumu, beslenmeyle ilgili bilgisini ve yemek hazırlamak için gerekli zamanını etkiler mi? Bu da ailelerin beslenme şeklini ve gelecek nesilleri mi etkiler? Gıda ve Beslenme Güvenliğinin sorularındandır bunlar. Zorunluluk ya da zevki doğrultusunda ya da bilgisizlikten büyük porsiyonlarla tek tip beslenerek obez olan bir insanın da, ekonomik kriz nedeniyle besleyici ve güvenilir gıdaya ve beslenmeye ulaşamadığı için açlıktan tükenmekte olan bir insanın da sorunu Gıda Güvensizliğidir. Ayrıca, “Çocuklarım aç” diyerek kendisini yakan bir insanın ölümünün de Gıda Güvenliği konusunu gündeme getirmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak Gıda ve Beslenme Güvenliğinin, bilgi, irade gücü, alım gücü, iyi gıda tercihleri, zaman, besleyici, güvenilir ve yeterli gıdaya düzenli erişim gerektirdiğini farketmek önemlidir. Güvende hissetmek, farkına varmakla başlar. Bu nedenle gıdayı, alışkanlık üzere tüketmek yerine düşünürcesine tüketin. Kendinizi bilircesine. Komşunuzu tanırcasına. Gıdanın başlangıcından sonuna kadarki yolculuğuna sahip çıkarcasına. Dağla, taşla, bitkiyle, hayvanla, suyla barışırcasına. Zaman, lezzet ve koku arasındaki denklemi çözercesine.
Fotoğraf : Andres Ayrton
KAYNAKLAR
Committee on World Food Security, Coming to terms with terminology, Food Security – Nutrition Security – Food Security and Nutrition – Food and Nutrition Security, http://www.fao.org/3/MD776E/MD776E.pdf, Rome, Italy, 2012
Food and Agriculture Organization of the United Nations, Food Security, Policy Brief, Issue 2, 2 June 2006, www.fao.org/fileadmin/templates/faoitaly/documents/pdf/pdf_Food_Security_Cocept_Note.pdf, 30.12.2019.
Food and Agriculture Organization of the United Nations, The State of Food Security and Nutrition in the World, Rome, 2019.
Helen, W., Philip, B., Ephraim, C., Benjamin, H., Food security, food safety&healthy nutrition: Are they compatible? Global Food Security 21 (2019) 69-71.
World Health Organization, Nutrition, https://www.who.int/health-topics/nutrition, 01.01.2020.
