Aslında serbest ekonomi dediğimiz şey bildiğiniz (tabi ki ilk teorisi gibi hatalı bir tanımlama ile vahşi kapitalizm değil) kapitalist sistemdir. Bunu bir kenara koyalım. Kapitalist sistemlerin ana varsayım ve/veya kabulllerinden biri fiyatların serbest piyasada oluşmasıdır. (Tabi ki ABD’de bile anti tröst yasaları vb var. Bu nedenle artık vahşi kapitalizm en azından görünürde yok diyebiliriz.) Fiyat oluşumunda baz/temel veri ilk alım/üretim matematiksel maliyetidir. (Bu yazı nihai tüketiciye satış noktası açısından okunmalıdır.) Bu temel kuralları Silisten okurlarının bilmediğini düşünmüyorum ve bu yazı her zamanki gibi kendim için dertleşme yazısı. Bu sabah hem çalışıp hem araştırmacı gazetecilik yaparken şekerin üretim maliyeti 9 TL (sanırım öyle duydum) satış fiyatı 25 TL bu olmaz, denetim eksik dendiğini duydum. Bana göre önce kapitalizmin ruhundan başlayarak külliyen hatalı bir mantık.
- Nihai noktasındaki ürünün (bu yazı örneğinde şekerin) 9 TL’ye edinildiği doğru olabilir. Ancak bu baz maliyettir. Bu rakamın üzerine;
- Personel
- Enerji (ki ürününe göre buzdolabı, derin dondurucu vb)
- Belki (büyük olasılık) kira
- Amortisman (demirbaş)
- Ürünün raf maliyeti
- İşletmeye bağlanmakta olan paranın genel maliyeti (faiz diye de okuyabilirsiniz) vb dolaylı giderler eklenir. (Aslında daha fazla da uzatmıyorum)
- Bir noktayı daha belirtmek gerekir bir ürünün fabrikadan nihai satış noktasına gelinceye değin en az bir defa maliyet değiştirici hareket görmesi çok büyük olasılıktır. (Yani aslında fabrika çıkış fiyatı son tüketim noktasına giriş fiyatı da olmayabilir.)
- Şimdi eğer bu yazdıklarım doğru ise ki yanlış olduğunu sanmıyorum maliyet 9 TL varsayımı hatalı değil midir?
- Bir başka konu her ürün aynı görünse dahi aynı mıdır? Şekerin nesi farklıdır diyebilirsiniz? A fabrikası kesme şekeri yosundan üretilmiş % 100 çevreci karton kutuya koymuşsa onun maliyeti farklı olmaz mı? (Yosundan kağıt üretimi mümkün bildiğim kadarı ile.) Bu durumda baz maliyet dahi artmış olmaz mı?
- Diğer bir konu nihai satış noktası ben personelime asgari ücret vermem, + a, b, c olanaklarını da sağlıyorum demişse (örneğin: özel sağlık sigortasını işverenin karşılaması) (var mı demeyin benim bildiğim böyle işletmeler var) o zaman birebir aynı ürün için dahi maliyet artmaz mı?
- Başka bir konu bir işletme benim mağazam a, b, c konseptinde beğenmeyen gelmesin derse ne denebilir. Bence de beğenmeyen gitmesin.
Ve şimdi sıra sizi çıldırtmaya geldi. Nereye döndük dersiniz? Üretim, tüketim ve ticaret sistematiklerine değil mi? Eğer bunların tek birini tartışmaya açmadan sadece fiziksel maliyetlerden gidip, devletin a bu kar fazla diyerek denetim yapmasını/ceza vermesini mantıklı buluyorsak (ki olabilir bu fikre de saygı duyarım) o zaman konuşmamız gereken daha da temelde kapitalist düzen ve/veya bizim kapitalist düzeni algılayışımız değil midir?
Evet Sayın Okurlar, bana göre (artık tekrarlamayacağım neler olduklarını) en temeli ama en temeli konuşmayacaksak, analiz etmeyeceksek bu yaptığımız tartışmalar, konuşmalar boşunadır.
Tekrar iyi bayramlar dilerim.
Fotoğraf : Kelly
