Biliyorsunuz asgari ücret görüşmeleri başladı. İşçi sendikaları ve muhalefet çeşitli yöntemler uygulayarak -örneğin vergiden muafiyet-x rakamını istiyor, hükümet ve işveren tarafı ise enflasyonun üzerinde, istihdam da korunsun mantığında ama görünürde bir rakam belirtmiyorlar. Yani Sayın Okurlar, yine sendikalar dahil herkes BUGÜNÜ ve NİCELİĞİ (YANİ RAKAMI) konuşuyor. Ve ben yine deliriyorum. (“Normalmiydin?” sorusunu saygıyla karşılarım ve aksini hiç iddia etmedim zaten.)
İlk olarak (galiba bu yazı ilk de kalacak, bir tane daha yazacağım) güncel ve üstelik giderek artan bir hızla süren/sürecek duruma gelelim. (Pandemi bu süreci sadece hızlandırdı.) İş tanımı, icrası ve işçi/çalışan kavramı değişiyor/değişecek. Yönetim sistemlerinden bağımsız her ülke bir şekilde ve artan bir hızla teknoloji ile buluşuyor/buluşacak. Yorumu yok, sadece süresi ve dozajı var. Nokta. Bu kadar. Bu durumda işveren için -ister devlet, ister özel sektör- önemli olan kavram, işin en verimli şekilde icra edilmesi. Kimin icra ettiği değil. Verimlilikten anlaşılanın karlılık olduğunu anımsatmam sanırım gereksizdir. Unutmayın Henry Ford 1914 yılında montaj hattı uygulamasına başladı. (Aldoux Huxley’in Cesur yeni dünya kitabını şiddetle tavsiye ederim. George Orwell’ ın 1984 isimli karamsar romanının iyimseri! diyebilirim.) Ve şu anda 2020 yılının sonundayız. Düşünün teknoloji nerede ve nereye gidiyor. Bugün robot ve çok önemli yapay zeka uygulamaları ile örneğin bıraktım depolarda istifleme, fabrikada hassas montaj işlerini, envanter sayımı yapılabiliyor. Bir robotun kaç mavi yakalı/işçi/çalışan yerine geçeceğini/geçtiğini düşünebiliyor musunuz? Bu robotların işverene güncel maliyeti komiktir. Robot, maaş istemez, ek mesai istemez, izin istemez, SGK istemez, yemek istemez, servis istemez, sendika istemez, istemez, istemez…… Ayrıca “Canım en azından robotları idare edecek yazılımcı, elektronikçi, donanımcı vb vb -yani beyaz yakalı- gerekecek bir miktar “ diyemezsiniz. Çünkü giderek gelişen yapay zeka yazılımları o robotları da idare edebilecekler. Yani beyaz yakalı gereksinmeniz bile en aza inecek. Ama gelişen yazılım donanım teknolojileri sadece fabrika üretim sahaları için çözüm! üretmiyor. Ofis çalışmaları için de bu geçerli. Ben 1984 yılından beri yazılım sektöründeyim. Fiilen analist ve uygulamacı olarak içinde bulunduğum yazılım sektörü ofis çalışan sayısını çok azalttı. Ayrıca -olmama nedenlerine girmiyeyim- sayıyı daha da düşürebilir sektör. Anlatabildim mi? Sayın Okurlar, önümüzde beyaz yakalısı, mavi yakalısı ile ekonomimiz olumlu yönde gelişse dahi bir işsizlik/istihdam sorunu var. Ve bu ülkemize özgü değil. Dünya çapında bir veri durum. Ve gelişmiş, özellikle teknolojiyi üreten ülkeler sendikaları ile birlikte bu geçişi konuşuyorlar, planlıyorlar. Biz sadece asgari ücret kaç TL olsunu konuşuyoruz.
Ne olur hayatımızda bir defa bugünü değil geleceği konuşalım. Eğer hükümet ve işveren sendikaları hiç yorum yapmadan işçi sendikalarının istediği ücreti kabul ederlerse sorun bitecek mi? Bugün bir vatandaşımız tamamen sendikalar tarafından istenen ücret ile, ne olduğu önemli değil bir işe başlasa o işten/kurumdan emekli olma olasılığı % 50 bile değildir. Çok büyük bir olasılık emeklilik yaşı gelmeden o işi daha verimli -daha ucuza- yapacak bir teknoloji üretilecek. Yani işin insan ilişkisinin bizatihi kendisi olmayacak. O zaman çalışan da olmayacak veya çok azalacak.
Ve şimdi, artış oranı düşüyor olsa da fiili nüfus belliyken ve zaten bu denli işsiz varken ve her sene işsiz üretmeye devam ederken her anlamda kendimizi soyutlayamayacağımız bir dünyada 10 yıl sonrayı düşünüyor muyuz? Sendikalarımız grev, halay, aynı vurgulama ile slogan atma, maaş görüşmeleri dışında ne yapıyorlar? Siyaset ne yapıyor iktidarı ve muhalafeti ile? Diğer STK’lar ne yapıyor? Üniversiteler ne yapıyor? Hangisi bu nüfus nicelik ve nitelik ilişkisi ile bu sürecin ne zamana kadar nasıl gideceğini düşünüyor? Gerçekten somut olarak ne düşünüyoruz?
Sinan Çakaloz
İş Analisti
